Jose Julian Irizar (Gabiria, 1954) Zumarragako alkatea izan zen 1987tik 1995era bitartean, Eusko Alkartasunarekin. Ondoren, Errepide eta Garraio diputatua izan zen. 1998an utzi zuen kargu hori. Gipuzkoako Eusko Alkartasunaren lehendakaria ere izan zen. Egun EH Bilduko kidea da.
Nolatan piztu zen zugan politikarekiko grina?
Nire ikasketa garaiko urteak urte gogorrak izan ziren. Bilbon bost urte eman nituen eta aurreneko hirurak Franco hil aurreko azkenak izan ziren eta azken biak Franco hil ondorengo lehenak. Ekonomia ikasketak egin nituen Bilbon eta Sarrikoko fakultatea pil-pilean zegoen. Sekulako giroa zegoen. Garai hartako politiko ezagunenek bertan hitzaldiak eman zituzten, bertatik politiko ezagunak atera ziren… Miguel Angel Revilla Kantabriako presidentea, adibidez. Ni ere han murgildu nintzen politikan, baina ez nintzen alderdi batera afiliatu.
Eusko Alkartasuna alderdiko Gipuzkoako lehendakaria izan zinen, ordea.
EAJko zatiketa gertatu zenean, nire lagun batzuk EAren alde egin zuten. Bilera batzutara joan nintzen eta laguntzen hasi nintzen. Dena egiteko zegoen. 1987ko udal hauteskundeetan zerrendan sartuko nindutela esan zidaten. Hasieran hamabosgarren postuan joango nintzela esan zidaten, gero bigarren… eta azkenean zerrendaburu. 31 urte besterik ez nituen eta aurpegi berri bat nahi zutela uste dut. Ez genuenez irabaztea espero, baiezkoa eman nuen lasai asko. Azkenean, irabazi egin genuen, 15 botoren aldearekin. Bigarren alderdi bozkatuena PSE izan zen. EAJk emaitza txarrak lortu zituen eta ordutik ez du inoiz hiru zinegotzi baino gehiago lortu.
Zenbat zinegotzi lortu zenituzten?
Guk bost zinegotzi lortu genituen eta PSEk beste bost. EAJk hiru lortu zituen, Herri Batasunak bi eta Euskadiko Ezkerrak beste bi. Jaurlaritzan EAJ eta PSE zeudenez, hemen biak oposizioan jarri ziren. Hala, HB eta EErekin osatu nuen gobernua. Oso oposizio gogorra izan genuen. Bost eta sei orduko osoko bilkurak izan genituen. Giro nahasia zegoen, EAJren banaketa zela eta.
Zein izan zen zuen ekarpen nagusia?
Dena egin gabe zegoen. Udala herritik oso urruti zegoen. Arau subsidiarioak egin genituen eta udalari baliabide teknikoak eta giza baliabideak eman genizkion.
«Lehen legealdian oso oposizio gogorra izan genuen: bost eta sei orduko osoko bilkurak egin genituen»
«Udalari giza baliabideak eta baliabide teknikoak eman genizkion eta herritarren parte hartzea bultzatu genuen»
Bigarren legealdia lasaiagoa izan al zen?
Kutxara itzultzeko asmoa nuen, baina berriro alkategai izateko eskatu zidaten. Berriro irabaztea sorpresa izan zen, PSE oso indartsu baitzetorren. Anton Arbulu aldunditik zetorren. EAJren zerrendaburua, berriz, Josu Jon Imaz izan zen. Goiko auzoetan, PSEk boto asko lortzen dituen auzoetan, boto asko lortu genituen.
Zergatik uste duzu gertatu zela hori?
Goialdean obra asko egin genituen, auzotarrentzako lokala, margotze lanak… Auzo haiek utzita zeuden eta jendeak obra horiek gustura hartu zituen.
Nortzuk osatu zenuten gobernua?
Bigarren legealdi hartan EAJrekin normalizazioa bilatzen hasi ginen. Josu Jon Imazekin hartu-eman ona nuen eta gobernuan sartzea onartu zuen. Ogasunaz arduratu zen. Ondo hasi ginen, baina EErekin genuen hartu-emana okertu egin zen. Sagarna EEko zinegotzia bota egin nuen, Josu Jon haserretu egin zen… Legealdia amaitutakoan Zumarragako Udala uztea erabaki nuen.
Zein esango zenuke izan zela zortzi urte horietako zuen ekarpen nagusia?
Udalaren modernizazioa eta irekitzea. Giza baliabideak eta baliabide teknikoak eman genizkion eta udaletxeko ateak herritarrei ireki genizkien: mugimendu sozialei, baserritarrei, intsumisoei, gaztetxekoei… Parte hartzea bultzatu genuen. Obra bat ikustera kalera ateratzen nintzenean, jendea harritu egiten zen alkatea kalean ikusteaz.
Zumarragako Udala utzi ondoren, Errepide eta Garraio diputatua izan zinen.
Aurrekontu eta langile asko zituen saila zen. Ez zeukan batere zerikusirik udalarekin. Nafarroako autobidearen inguruan sortu zen istilua ixtea tokatu zitzaidan. Nire aurretik egon zen Imanol Murua gaizki utzi gabe, EAJ, PSE eta Jonan Fernandezen Lurraldea plataformarekin akordioa ixtea tokatu zitzaidan. Bestalde, garai hartan ETAk Aldaia bahitu zuen eta bere enpresaren aurrean astero egiten ziren kontzentrazioetara joaten ginen. Eztabaida dezente ere egon ziren. Adibidez, Etzegarateko obraren inguruan. Nire ustez ez zuen lehentasunik merezi, Gipuzkoari ez baitzion inongo ekarpenik egiten eta Beasain-Durangoren atzeratzea ekarri baitzuen. Goierriko udalak eta Nafarroakoak kontra izan nituen. Bestalde, Eibar-Gasteiz autobidea martxan jarri genuen. Errepide horrek bidesariak izatea defendatu nuen. Bidesarien aurkakoa naiz, baina kontuan izan behar da errepide horrek sekulako mesedea egin ziela Deba bailarako bizilagunei eta obra garestia izan zela. Errepide hori egin zen arte, eibartarrak Soraluzetik, Bergaratik, Arrasatetik, Aretxabaletatik, Gatzagatik… pasa behar ziren Gasteizera joateko. Gipuzkoako enpresa garrantzitsuenetako batzuk bertan egonda, nola eduki zezaketen errepide hori? Eibarren hitzaldi bat eman nuen eta 500 pezetaren truke Eibartik Gasteizera ordu erdian joango zirela esan nienean, zoro moduan txalo egin zuten. Ezin zuten sinetsi. Aldundian egon nintzen urteetan Beasain-Durangok ere bultzada garrantzitsua jaso zuen.
Ez zenuen legealdia bete. Zergatik?
Bidesarien inguruko eztabaida sortu zen, baina garai hartan bidesariak beharrezkoak ziren aurrekontuak koadratzeko. Denek edo inork ez ordaintzearen alde nengoen. Nire tesiak galdu egin zuen eta politikan, galtzen denean, galtzen jakin behar da. Utzi eta kito.
Nola ikusten duzu egungo egoera?
Egun bidesariak defendatzeak ez du inongo zentzurik, ez etikari dagokionez eta ezta finantzei dagokienez ere. Izan ere, ia obra guztiak amortizatuta daude. Neurri errazenak neoliberalak dira, baina progresistak hartu behar dira. Kargak banatu egin behar dira. Aldundia bidesariak jartzen tematu da, baina ez dut uste aurrera aterako direnik. Europak ez dio utziko. Estudio bat egin beharko da eta aurrekontuetako dirua beste modu batera banatu beharko da. Lehentasunak zehaztu behar dira. Zer da hobea? N-1 hobetzea edo Eibar-Gasteiz bide alternatiboa erabiltzea? Zein da arazoa? Errepideen mantenua? Baina ezin dira beti herritarrak izan dena ordaintzen dutenak. Aldundian nengoenean, AHTa 2010erako bukatuko zela esan zuten. Zenbat urte eta zenbat diru hipotekatu den eta oraindik falta dena, Donostiako metroa… Diru horren aldean, errepideen mantenua huskeria da. Eta hori garraiolariei kargatu behar al zaie?
Ze harreman duzu egun politikarekin?
Bilkidea naiz eta zerrendetan joan izan naiz. Politika interesatzen zait, noski, baina kanpotik jarraitzen dut. Iritzia eskatzen badidate, ematen dut, noski. Eta udaletxean nire laguntza behar badute, ematen dut. Baina behatzailea naiz nagusiki.
«Nafarroako autobidearen inguruan sortu zen istilua ixtea tokatu zitzaidan, nire aurrekoa [Imanol Murua] gaizki utzi gabe»
«AHT, Donostiako metroa… Horren aldean, errepideen mantenua huskeria da. Garraiolariei kargatu behar al zaie?»
Nola ikusten duzu Zumarraga?
Atzerapauso handia eman da. Nire ustez, udala berriro ente itxi bat bilakatu da. Ez dago gardentasunik eta informaziorik. Ez dakigu ze erabaki hartzen diren, zergatik eta zertarako. Herriari bizkarra ematen ari zaio. Alderdi berak denbora asko daramatza boterean eta gehiengo absolutuek horrelako gauzak ekartzen dituzte. Guk oso gehiengo estuak lortu genituen. Guri tokatu zitzaigun bezala lan egitea gogorra da, baina gehiengo absolutuek nepotismoa ekar dezakete. Nire ustez, aldatu beharra dago. Indar progresistek aurrera egitea espero dut eta orain dago horretarako aukera. Plan Orokor berria egin behar da eta hor finkatuko da etorkizuneko Zumarraga. Ea udalak herritarren parte hartzea bultzatzen duen edo ez duen oztopatzen behintzat, ea nola parte hartzen duten herriko taldeek eta alderdiek… Azkeneko urteetan Zumarragan ez da aldaketa nabarmenik egin. Etxe batzuk bota dira, baina ez dakigu zeintzuk diren gure indarguneak, zer daukagun eskaintzeko. Zumarragak aldaketa sakona behar du.
EH Bilduko kidea zarela esan duzu. EAkoa ere bai?
Ez. Gipuzkoan iskanbilak sortu zirenean, alderdia utzi nuen. EAko jende askorekin harreman ona dut, baina egun bilkidea naiz.
Zer diozu EAn bizi den eztabaidari buruz?
EAk okupatzen zuen espazio politikoa nahiko zaila izaten da. Ezker indartsua (ezker abertzalea) eta zentro-eskuin indartsua (EAJ) egonda, polarizazioa ematen da. Erdiko bidea jorratzea zaila da. Gainera, hemen ilusio efektua dago. Eusko Jaurlaritzan hirukoak osatu dira eta horrek ukitu progresista eman dio gobernuari. Eta alderdi bat izan da, EAJ, ukitu progresista horri probetxu atera diona. Zentro-eskuina progresista bada eta ezkerra indartsua bada, erdikoak toki gutxi du. Lan zaila du. Horregatik defendatu nuen EA EH Bildun sartzea. Egungo eztabaidari dagokionez, EAko zenbaitek diote EAk ez duela nahikoa ordezkari EH Bildun. Hori ala da. Zergatik gertatu den hori? EAkoek hausnartu beharko dute zergatik iritsi diren egoera horretara. Nik ez dakit zeintzuk diren Alternatibako afiliatuak, baina denok Alternatiba Oskar Matuterekin lotzen dugu. EAk, ordea, ez du hori lortu.
Denbora librean zer egiten duzu?
Bizitzak fase ezberdinak ditu, baina guztiak dira aprobetxagarriak. Bidaiatzea asko gustatzen zait, urtero nonbaitera joaten naiz atzerrira ingelesa praktikatzera, bi urte daramatzat pianoa jotzen ikasten, egunero kirola egiten dut, Reala jarraitzen dut, kultur ekitaldietara joaten naiz… Aurten Vietnam eta Camboyara joateko asmoa nuen, baina Indian bizi den egoera dela eta, enbaxadakoek ez dela oso gomendagarria esan didate. Ea datorren urtean joaterik dudan. Eguna nahiko beteta izaten dut.
Pablo Irizar Gabiriako alkatearen semea
Jose Julian Irizar Gabiriako Alegia auzoan jaio zen. «Dagoeneko bota duten etxe batean jaio nintzen. Erreka ondoan zegoen, fundizio eta laminazio tailer baten ondoan. Nire birraitonak karretilak egiten zituen eta ondoren fundizioa eta laminazioa ireki zituzten. Enpresak Irizar zuen izena».
Haurra zela hil zitzaion aita. «Aitak Pablo Irizar zuen izena. Gabiriako alkatea izan zen. 36 urterekin hil zen. Haurrak ginen eta ni Zumarragara bidali ninduten, 7 urterekin, osaba-izebengana. Zaharrena naiz. Bigarrena Astigarragara joan zen, interno, eta ama (Juanita Lasa) jaiotetxera itzuli zen, Mandubiara, anaia gaztearekin».
Irizar ikasle ona zen eta horrek goi mailako ikasketen ateak ireki zizkion. «Zumarragako La Sallen ikasi nuen. Baliabiderik ez genuenez, ofizialia bat ikasi nuen: delineante. Espediente ona lortu nuenez, beka bat eman zidaten. Gijonera joan nintzen, unibertsitatera sartzeko ikasketak egitera. Ondoren, beste beka bat eman zidaten, Bilbon Ekonomia ikasketak egiteko». Politikan murgildu zen arte, banka munduan lan egin zuen. «Unibertsitate ikasketak bukatzen ari nintzenean, Banco de Bilbaon hasi nintzen, Bilbon bertan. Franco hil berria zen eta bankuak oposizio batzuk egin zituen euskaraz zekien jendea kontratatzeko. Bilboko eta Bergarako bulegoetan lan egin nuen. 1984an Aurrezki Kutxa Munizipalak Eibarko bulegoko zuzendari postua eskaini zidan eta hara joan nintzen».
Politika utzi zuenean, aurrezki kutxara itzuli zen, baina gutxi iraun zuen. «2000. urtean nire kontura jarri nintzen. Ordutik, aholkularitza lanak egin ditut enpresentzat: aktiboak kolokatu, lurrak bilatu, hedapen egitasmoetan lagundu…».
