Biziola Fabrikaren aurkezpena, martxoaren 12an, Lazkaon.
Ekonomia eraldatzailean oinarritutako Goierriko proiektu kooperatiboak aurkeztu du bere burua. Elikadura burujabetzan aurrera jotzea izango du lehenbiziko egitekoa, baina arlo gehiagotako erronkei ere erantzun nahi die.
Beharrei erantzuteko proiektuak sortzeko gunea. Bizitzan beharrezko diren eremu sozio-ekonomiko guztietan bestelako ereduak sortzea. Zerbait egin beharrra. Biziola ekimenaren inguruan sustatzaileek esan dituzten esaldi batzuk dira horiek. Fabrika izango da, kooperatiba, irabazi asmorik gabea, gizarte ekimenekoa, herritarrek sortua eta garatua. Kokagune fisikoa Lazkaon izango du, Arruabarrena pasta lantegia zen pabilioietan, Hiribarrengo industrialdean. Baina eragin eremutzat eta plazatzat Goierri osoa hartuko du.
Kontzeptua bera berria da, ekonomia eraldatzailearen korrontetik datorrena. Azken urteetako krisi geopolitiko, ekonomiko eta are baloreenek ere bistari duten lugorria ongarritzeko nahitik sortu da Biziola. Elikadura burujabetzaren esparruan aurrerapausoak ematea jarri dute lehen lantzat.
Olatukoop-eko Nerea Elias eta Ordiziako Goierriko Baratzeko Adolfo Masid Txisku izan ziren txinparta piztaile, duela hiruzpalau urte, nekazaritza ekologikoari buruzko jardunaldien harira. «Eliasek bertako ekoizleekin zerbait egiteko eskaintza egin zuen. Gero Axular Barandiaran gehitu zen. Ez genekien zer egin edo zer ez egin, baina denon artean ados jartzeko abiapuntu izan zen: Aitor Aranburu, Gorka Sasieta eta gehiago bazebiltzan nekazaritza ekologikoaren esparruan, baina ez zegoen koordinaziorik haien artean, eta denen artean proiektu komun bat jartzea pentsatu genuen», oroitu du Txiskuk.
Goierrin lan egiten duten ekoizleak eta zer produktu mota daukaten zerrendatu zituzten, lehenbizi. 40 ekoizle elkartu ziren D’elikatuzeko lehen bileran, artean oraingo proiekturik ikusi ere egiten ez zenean. Momentu hartan ekoizle ekologikoak elkartzea zen helburua, hango eta hemengo hari albainekin sarea jostea. «Handia izan zen hori, egundoko lana baita halakoa lortzea. Arrakasta zen elkartzea bakarrik. Energia eta jende oso ona bildu zen. 58 urte beteko ditut uztailean, eta aspaldian ez dut ikusi izarrak horrela lerrokatzen», dio Txiskuk.
Gainbeheratik agroekologiara
Ez da kasualitatea beharretatik aukera orain sortu izana. Gizarteak «astindu bat» behar duela sinistuta daude eragileak. Supermerkatu handien atzean dagoen ekoizpen, banaketa eta salmenta eredua pikutara doala ikusi dute. «Ukrainako gatazkarekin, ekilore olioa nondik datorren jakin dugu, Gaztelakoa zela uste genuenean. Bertakoa eta ekoizpen ekologikoa, hori da beharrrezkoa. Sistema globalizatua goitik behera dator. Dena merkea nahi zen, atzetik zer zegoen begiratu gabe… Bien bitartean, hemen baserritarrek eta ganaduzaleek segitzen dute produzitzen, ez dira joan horiek. Biziola momentu onean iritsi da».
Biziola Fabrikan kokatuko diren lehenengo bi proiektuetatik bat Bizigaia da, eta Astigoxo gozogintza bestea. Bizigaia proiektuko Intza Barandiaranek ere «ia kolapso egoeran» gaudela uste du. «Batetik, ikusten genuen lehen sektorea beheraka doala eta zaharkituta dagoela. Bestetik, kanpoko kontsumo eta erregaiekiko menpekotasun handia daukagu».
Sorburuko kezkari erantzunez, elikadura burujabetzaren bidean aurrera jotzen hastea izango da Biziola ekimenaren aurreneko apustua, Bizigaia dendarekin eta banaketa nahiz logistika gunearekin. Begirada, ordea, kontsumitzaileengan bezainbeste edo gehiago, ekoizleengan ipini dute. Bi eginkizun hartu dituzte: ekoizle berriak sortzea, eta martxan dauden proiektuak ekoizpen eredu agroekologikoaren bidean jartzea edo horretan laguntzea.
Ekoizletza gorpuztearekin pareko, hala ere, «eskaria antolatu» behar dela iritzi dio Barandiaranek. Lehen pausoa Biziola Fabrikan denda jartzea izango da. Bertako gaiari garrantzia emanda, eta ezin denean, kanpotik ekarrita. Baina ez edonola. «Kanpoko produktuekiko jarraipenik ezin dugu egin, eta zigilu ekologiko eta irizpide agroekologikoen pean ekoizten direnak ekarriko ditugu. Eta Goierrin sortzen diren produktuak, beti irizpide horiekin eta eraldaketa egiteko konpromisoarekin».
Aldi berean, Biziolaren inguruan sortzen den kontsumitzaile giharre hori «trakzioa» izatea nahi dute, ekoizle berriak sortzeko. Banaketaren arloan, «deszentralizazioa» da beste karta bat. «Biziola ez da supermerkatu handi bat izango. Herrietara banaketa zerbitzua edukiko du, Goierriko herrien oreka mantentzeko».
Ekoizleekin dagoeneko aurreneko hartu-emanak egin dituzte, eta banaka-banaka ari dira orain, «ate joka». Lehen begi bistan, ordea, jakina zena berretsi dute: «Lehenengo sektore ahula daukagula argi dago». Hori trakzionatzea lortu nahi dute, eta ekoizle berriak animatzeko giroa sortu. Etorkizunerako asmo handiagoak ere badituzte, jangela kolektiboekin lanketak, ekoizleekin bide laguntza eta trebaketak, edota ekoizpenari lotutako formazioa direla. Baina «pixkanaka» iritsiko dira.
Kooperatibaren sorrera
Biziola «sarea» modura definitu dute, lan militantea eta oraingoz boluntarioa duena azpitik. «Gu helburu bati lotu gatzaizkio; helburuak konpartitzen ditugu, eta proiektu bideragarriak sortu nahi ditugu. Lehenengo, denda baldin bada, hango langileak edukiko ditugu; edo ekoizpena antolatuko dutenak, logistika gunea… Txikitik hasi behar dugu, eta bideragarritasuna oinarri hartuta. Autonomia bat ere mantendu nahi baita proiektuarentzat, herritik sortutako proiektu batek herriarena izaten jarraitzeko».
Kooperatiba eran egituratuko dute juridikoki Biziola. Batzar eratzailea maiatzaren 14an egingo dute, Lazkaoko egoitzan. Ordurako 500 bazkideko masa soziala eta 100.000 euroko kapitala batu nahi dute. Helburuak –«eskualde burujabeagoa, iraunkorragoa, eta orekatuago» sortzea– eta filosofia finkatzea lehenengo pauso garrantzitsuak izan dira, baina aurrerantzean bazkideen kemenaren eta gizartearen sustenguaren gasolinak markatuko dizkie norabidea eta urruntasuna. Hitz emanda dauden bi proiektuak Biziola Fabrikan kokatuko direla aurreratu dute.
Bi solairutan, 1.600 metro koadroko azalera du guztira faktoriak. Oraingoz, 1.200 metro hartu ditu Biziolak –Arruabarrena enpresak bulegoak eta biltegi zati batekin jarraituko du denbora batez–, solairu bakoitzean 600na metro. Espazioaren barne banaketa honela planteatu dute: beheko solairuan, sarreran, Bizigaiaren biltegia (150 metro koadro) eta denda (beste 150). Barrurago, Plaza izendatu duten gune soziokulturalagoa, kultur jardueretarako –taberna jartzea ere aipatu dute– erabilera anitzeko espazioa izango dena (250-300 metro inguru).
Goiko solairuan, Astigoxo gozotegiaren transformazioko gunea (150 m) jarriko dute, eta bulegotarako nahiz etorkizuneko beste proiektu batzuetarako espazioa (450 m).
Erronkei erantzuteko tresna
Bere horretan, fabrika bera «tresna» bat besterik ez dela argitu dute sutatzaileek. Goierriko eskualderako –goi eta behe, 22 udalerrien eremu osoa hartu dute– erronkak iaz identifikatu zituzten, Beasaingo Igartzako jauregian egindako gogoetan. Behar haiei erantzuteko tresna izatea da, hain zuzen, Biziolaren izate-arrazoia.
«Erronken inguruan, askotan errepikatzen direnak atera ziren: aisialdian bestelako eredu batzuk behar direla, kontsumoaren inguruan, klima aldaketari erantzun, trantsizio energetikoa, mugikortasuna, elikadura… Erronka asko atera ziren. Berritasuna ez da erronka horiek atera izana, baizik horiei erantzuten hasteko eragile oso ezberdinak, oso anitzak eta eskualdeko jende asko biltzen duen plaza berri bat eta energia sortu genuela», azaldu du Biziolako kide Andoni Mikelarenak.
Lanerako eta erantzun batzuk emateko faktoria izango da Biziola. «Tresna bat da, azken batean. Hemendik harago ere zabalduko dira eraginak eta ekintzak. Baina inportantea iruditzen zaigu hori guztia garatzeko eta elkarbanatzeko espazio komun bat edukitzea. Kokalekua oinarria eta elkargune bat izango da, ideiak lantzeko eta erantzunak emateko segitzeko. Zeren ez dira erantzun definitiboak eta bakarrak izango, baizik anitzak eta denon artean landu beharrekoak», gehitu du Aizpea Lasak.
Auzolanean gauzatuko dituzte jarduerak, bai fisikoak –lantegia txukuntzea eta egokitzea, esate baterako–, bai proiektu berriak erakartzeko eta sortzeko prozedurak. «Orduan, egitasmoen bizkortasuna edo emango ditugun pausoen sendotasuna oso lotuta dago herritarrek egiten dugun apustuarekiko eta benetan espazioak sor dezakeen interesarekiko», dio Mikelarenak. Momentuz, interesa piztu du, aurkezpeneko 150 lagunen presentziak adieraz badezake. goierri.hitza.eus-en, aurkezpeneko bideoak mila ikustaldi baino gehiago izan ditu, astebetean. Ateak denentzat zabalik daudela esandute eragileek.
«Ezer egin ezean, norabide berdinean jarraituko dugu». Egitate horri buelta emateko, hasi dira Biziola egiten.
Eider Garmendia (Astigoxo): «Biziolan obradorea jartzeaz gain, denda eta banaketa zerbitzua baliatuko ditugu»
Zer egitasmo da Astigoxo?
Proiektuan gaude oraindik. Asmoa da obradore bat muntatzea, gozogintzarako; tartak, gailetak eta bizkotxoak egingo ditugu. Parean tokatu zaigu Biziola ere martxan jartzea, galdetu dugu, interesgarria iruditu zaigu, eta aurrera jo dugu.
Zer ibilbide egin duzue orain arte?
Zerbait egin dugu gozogintzan, baina hasten ari gara, errezetak lagunen artean probatuz eta. Beasaingo azokan egoten gara.
Hasteko eperik baduzue buruan?
Udarako zerbait muntatuko dugula uste dut, eta uda ondoren hasi gaitezke. Baina ziur oraindik ezin dugu esan.
Zer jarriko duzue Biziolan?
Obradorea, eta asmoa da Bizigaia denda ere aprobetxatzea, baita banaketa zerbitzua ere. Hemen, inguruko azoketan salduko ditugu gozoak, azokaz azoka. Gero, ikusiko dugu, azoketatik tira egin gehiago, edo enkarguz funtzionatu. Goierri mailan lan egitea da asmoa.
Zenbat langile izango zarete?
Bi gara. Susanne alemaniarra da jatorriz, eta hango tarta motak egiten ditu.
Intza Barandiaran (Bizigaia): «Elikadura-burujabetza lortu ezean, krisi aroetan une gordinak izango dira»
Zer izango da Bizigaia?
Heziketa eta sentsibilizazio gune bat izan nahi du. Denok bertakoa nahi dugula esanez ahoa betetzen zaigu, baina egunerokoan zer egiten dugun eta zer jaten dugun, oso urruti gelditzen da. Jendea hitzetatik ekintzetara gerturatu nahi dugu.
Elikadura burujabetza da helburua eta lan ildoa?
Bai. Faktore askok urruntzen gaituzte burujabetzatik. Gauden egoeran ikusten da: garraio greba dela, ongarrien prezioak igo direla, kanpotiko pentsuen dependentzia dagoela, zenbat haragi jaten dugun… Geroz eta falta handiagoak sumatuko ditugu. Lanketa potoloa dugu hor egiteko. Eta urgentziazko lana da, gainera; egunero daukagu jan beharra, eta, elikadura burujabetza lortu ezean, krisi garaietan momentu gordinak pasatuko ditugu.
Lehen sektorea indartzea da apustua.
Bizigaia martxan jartzean agerian geratuko da zer jaten dugun, nongoa, hemen zer daukagun, eta zenbat ari garen kanpotik ekartzen. Lehen sektorearen faltak agerian geratuko dira.
Aurkezpenak herrika, gaurtik aurrera
Biziola proiektua zer den xeheki azaltzeko, ekimeneko ordezkariek aurkezpenak egingo dituzte Goierriko herri guztietan, baita hala eskatzen duen enpresa eta erakundeetan ere. Bazkide egiteko aukera ere izango da.
Zehaztutako aurkezpenak
- Gabiria. Martxoak 25 (gaur), 18:00, udaletxean.
- Itsaso. Martxoak 26, 18:30, Ganbara aretoan.
- Arama. Martxoak 28, 18:30, udaletxean.
- Legazpi. Martxoak 29, 18:00.
- Zaldibia. Martxoak 30, 19:00, udaletxean.
- Ordizia. Apirilak 6, 18:00, D’elikatuzen.
- Idiazabal. Apirilak 6, 18:00, udaletxean.
- Legorreta. Apirilak 6, 18:00, udaletxean.
- Gaintza. Apirilak 27, 19:00.
- Ataun. Apirilak 28, 18:30, udaletxean.
- Urretxu eta Zumarraga. Apirilak 30, 11:00, Zelai Arizti ondoan.
