Madrilgo 2004ko atentatuei buruzko ‘M11: martxoko lau egun’ dokumental seriarengatik Ondas sari bat irabazi du Begoña Atin gabiriarraren ekoiztetxeak. Kazetaritza, gezurren antidoto. Eguneroko programen audientziei begiratzeaz gain, pauso lasaiagoko eta begirada luzeagoko kazetaritza lantzen du Begoña Atinek, New Media Euskadi ekoiztetzean, 2013tik. Aurretik, ETBko albistegietako zuzendariorde izan zen.
Zer moduz joan zen azaroko sari hartzea Bartzelonan?
Oso ondo. Egun ederra izan zen. Talde txikia gara, eta lau lagun joan ginen. Horrelakoetan pasatzen da zu ez zarela inor, hainbeste famaturen artean. Zugan ez du ia inork erreparatzen. Saria jasotzeko zaude han, baina, aldi berean, gauzek nola funtzionatzen duten ikusteko ere bai. Saltsa horretan, oso ondo pasatu genuen.
Beste mundu bat al da estatu mailako telebista eta ikus-entzunezko arloa?
Bada, baina hemengoaren antzekoa. Euskal gala batean ezagun gehiago ikusten duzu, eta jendearekin egoteko mugimendu gehiago ematen du.
Sorpresa azaldu zenuten Ondas saria jasoko zenutela jakindakoan.
Izugarria. Ezustekoa hartu genuen, bai. Alde batetik, serie dokumental bat da, eta ez da telebistan izugarrizko arrakasta duen formatua. Beste aldetik, ez duzu sekula espero halako formatu batekin zer eta Ondas sari bat. Zure txikitasunean lehia zaitezkeen mailan ere ez duzu espero; orduan, sorpresa eta izugarrizko poza izan zen gure lanak halako errekonozimendu bat jasotzea.
Zer suposatu dizue sari honek?
Erlazionatzeko-eta badaukagula errekonozimendu hori, profesional bezala. Askotan joan izan gara Madrilera proiektuekin, eta esan izan digute: “Bai, zuen proiektua eta ibilbidea onak dira, baina ez zarete inor”. Horrelakoetan, edo bilatzen duzu Madrilgo ekoiztetxe handi bat, edo etxera itzultzen zara. Horrelako bidaiak asko izan ditugu. Modu honetara, erlazionatzeko aukera gehiago ematen du, errazago izango dela uste dugu. Ikusiko dugu.
Ekoizpenaren zentroa Madril da?
Bai. Kate edo plataforma handi batean lan egin nahi baduzu, zentroa Madrilen dago, dudarik gabe. Oso ekoiztetxe gutxi dira arrakasta handik kanpo izan dutenak. Kanpokoek ere, beti Madrilera salto eginda lortu dute ospea. Alderantzizko kasurik ez dago.
‘M11: martxoko lau egun’ dokumentala iazko martxoan estreinatu zen, Madrilgo atentatuetatik 20 urtera. Efemerideagatik heldu zenioten?
Hori da. Proiektua pentsatzen urri aldera hasi ginen, ikusita hogei urte beteko zirela. Madrilgo atentatua izan eta urtebetera dokumental bat egin genuen; elkarrizketa batzuk egin genituen, eta momentu hartan entzundakoarekin geratu ginen. 20. urteurrena zetorrela ikusita, eta beste kateetan ere horrelakoetan zer edo zer berezia egingo zutela, harremanetan jarri ginen telebistarekin [ETB], eta aurkeztu genien. Bazuten Madrildik jasotako beste proiektu bat, eta haiekin harremanetan jartzea proposatu ziguten, gure artean ea proiektu bakarra egiterik bageneukan. Hala egin genuen, eta Laco Productorarekin elkarrekin egin genuen proiektua, ikusiz guk Madrilera asko joan beharko genuela. Modu hartara, guk gure lana Euskal Herrian zentratuko genuen, eta beraiek Madrilen. Oso sinergikoa izan zen. Aukera izan genuen Zapaterorenganaino iristeko. Proiektu handi bat egin nahi denean, aprobetxatu behar dira halakoak.
Zer planteamendurekin?
Madrilgo atentatua han gertatu zen, baina egun haietan, eta batez ere goiz hartan, oso modu berezian bizi izan zen Euskal Herrian. Hemen izugarrizko eragina izan zuen. Asko gogoratzen dudana goiz hartako isiltasuna da. Denok shockean eta isil-isilik geunden; ni Iurretan nenbilen orduan lanean, eta pentsa albisteetako erredakzio bat zer den berez, eta jendea lanean eta mugimenduan bai, baina denak isilik, hitz egin ere, baxu. Gainera, atentatu bat, bi, zortzi, hemezortzi… izan ziren. Zer zen hura? Segituan hasi ziren Otegiren adierazpenak, Ibarretxerenak… Haren atzean zein zegoen? Arnasari eutsiz. Hogei urteren ondoren, gaur dakigunarekin, lau egun haiek zer izan ziren eta hemen nola bizi izan genituen aztertu nahi izan dugu, eta hemendik kontatu zer lan egin zen. Orain ohituta gaude buloekin, gezurrekin eta fake-ekin; orduan ez zeukaten izenik. Hori dena, egia jakiteko egin zen lan guztia nahi genuen azaldu, eta, horren ondorioz, atentatuak zer eragin izan zuen bai Euskal Herrian, bai Espainian eta bai munduan. Terrorismoa beste plano batean jarri zen.
Egia eta errealitatea gerorako erregistratzeko ere balio du lanak?
Bai. Memoriaz eta gauzak jasotzeak duen garrantziaz hitz egiten dugu; batez ere, ahal duzunean lehen pertsonan jasotzeaz. Kasu honetan, posible da. Egun horietan saltsan, politikan, kazetaritzan ibili ziren guztiekin hitz egiteko aukera daukagu oraindik. Jende horren testigantzak jasotzea eta hori gordetzea oso inportantea da, bai guretzat gaur, eta bai gerorako.
Lehen lerrokoenganaino iritsi zarete.
Bai. Zapatero, Garzon, Bermudez epailea, Mercedes Gallizo gero Espetxeetako zuzendaria… PPrekin izan genuen arazo handiena; Aznarri eta Acebesi deitu genien, baina ezetz. Ibarretxek ere ezezkoa eman zuen. Beti saiatzen gara lehen mailaraino jotzen. Goazen gora, jaisteko aukera izango da eta.
Periodistikoki, zer berritasun ekarri du dokumentalak?
Nik uste dut, ez zela sekula kontatu hemengo hedabideetan zer lan egin zen egun haietan gezurra desestaltzeko eta egia kontatzeko. Ez zen sekula kontatu, adibidez, telebistan zer lan egin zen. Atzealdean izugarrizko lana egon zen, ez bakarrik zein zen atentatuen egilea jakiteko, baizik baita hemen oso beharrezkoa zelako ETA ez zela izan ikustea ere. Berria-k, bere aldetik, kazetari bat Londresera bidali zuen, hango egunkari batean argitaratu zelako [ETAren] komunikatua, eta hangoentzat fidagarria zen ala ez jakiteko. Telebistan, ostiralean Julio Ibarrak dei bat jaso zuen, ETAren izenean, beraiek ez zirela izan ziurtatzeko. Telefono dei hori ere konfirmatu behar zen, eta lan hori nola izan zen kontatu dugu. Andoni Ortuzar ETBko zuzendaria zen garai hartan, eta bere deiak egin zituen. Ordurako, beste dei batzuk ere eginda zeuden. Lehenengo aldia zen ETAk ez zirela izan esateko deitzen zuena. Halakoa zen egoera. Politiko batzuek lan bat egin zuten, presio hori, komunikatu ofizial bat ateratzeko esanez. Oihartzuna batez ere hemen izan zuen.
Baina ez zen nolanahiko informazioa.
Informazio bat gehiago zen, inportantea, azaltzeko gobernua gezurretan ari zela. Nahiz eta zantzu batzuk bazeuden ez zela ETA pentsarazten zutenak, Espainiako Gobernua egiten ari zen lana zen ETA zela, eta gainera nazioartean hori ari zen zabaltzen. Nahiz eta nazioartetik beste informazio bat etorri. Hemen beste lan bat egin zen, bertakoa, hori azaltzeko eta esateko gezurretan ari zirela, eta ETAren bertsioa emateko. “Sinistu edo ez sinistu, hor dago”. Bere garaian kontatu zen hori, baina egunero kontatzen zelako zerbait. Dena batuta eta gauzak kronologikoki nola joan ziren ikusita, lehenengo lana da, eta hori inportantea dela uste dut.
Kazetaritzaren balioespena, beraz.
Bai, hori da. Ikusi dugu Valentzian gezurrek nola funtzionatzen duten. Aizue, hau ez da alderdien arteko liskarra, hau gizarteari izugarrizko ondorioa eta kaltea sortzen dion gauza bat da, eta zor diguzue egia. Eta ez badigute egia esaten, bilatuko dugu. Hori da kazetarion lana. ■
